จิงเอยจิงโจ้ ชอบโล้สำเภา มีผัวขี้เมา.........
เป็นประโยคขึ้นต้นของเพลงลูกกรุงที่เราคุ้นหูกันอยู่ จะมีใครสงสัยบ้างมั๊ย
ว่าทำไมจิงโจ้ถึงต้องโล้สำเภา มันทำได้จริงหรือ มันเป็นจิงโจ้อย่างที่รู้จักเป็นสัตว์
ที่มีกระเป๋าหน้าท้องหรือเปล่า ไม่ใช่ครับ จิงโจ้ในเนื้อเพลงไม่ได้หมายถึงจิงโจ้ที่
เป็นสัตว์มีกระเป๋าหน้าท้องที่อยู่ในทวีปออสเตรเลีย แต่เป็นตัวที่ประหลาดชนิด
หนึ่งที่มีรูปร่างครึ่งนกครึ่งคน ซึ่งอยู่ในบทเพลงกล่อมเด็กที่มีมานานตั้งแต่ก่อน
รัตนโกสินทร์ตอนต้น
“จิงโจ้เอย มาโล้สำเภา หมาในไล่เห่า จิงโจ้ตกน้ำ
หมาในไล่ช้ำ จิงโจ้ดำหนี ได้กล้วยสองหวี ทำขวัญจิงโจ้ โห่ฮิ้วๆ”
ไม่เพียงแค่นั้น ยังมีเรื่องสนุกกว่าอีก เพราะคำว่า “จิงโจ้” คำเดียวยังมีความ
หมายอื่นๆ อีกรวมทั้งหมด ๗ ความหมายตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ ๑ ถึงปัจจุบัน
๑.ในความหมายว่า “นก” เป็นการตรวจพบคำว่า “จิงโจ้” อยู่ในหนังสือ
อิเหนา ที่แต่งในสมัยรัชกาลที่ ๑ พบอยู่ในบทชมนกที่ว่า
“กะลุมพูจับ กะลำภ้อ จิงโจ้ จับจิงจ้อ แล้วส่งเสียง”
กะลุมพูคือนกชนิดหนึ่ง กะลำภ้อคือต้นไม้ยืนต้นอย่างหนึ่งไม้หลุมพอก็
เรียก จิงจ้อคือไม้เถาชนิดหนึ่ง ดังนั้น จิงโจ้ จึงเป็นอื่นไปไม่ได้นอกจากนก ชาว
พื่นเมืองทางอีสานเรียกนกชนิดนี้ว่า “นกจีโจ้” ตามเสียงร้องของมันที่ร้อง จี..โจ้ะ
และคงเพี้ยนไปเป็น จิงโจ้ นั่นเอง
๒.ในความหมาย ตัวประหลาดว่ากันว่าหัวและตัวเป็นคน มีขาและปีก
อย่างนก สำหรับความข้อนี้ยากที่จะสรุปได้ว่าจริงๆ จิงโจ้ประหลาดตัวนี้มีรูปร่าง
อย่างไร ความนัยเรื่องนี้มีอยู่ว่า ในสมัยรัชกาลที่ ๓ มีรับสั่งให้ช่างจิตกรรมฝา
ผนัง วาดรูปผนังโบสถ์ตามวัดต่างๆ โดยใช้จินตนาการจากบทเพลงกล่อมเด็กใน
สมัยนั้นเป็นต้นแบบ เมื่อมาถึงบท จิงโจ้ก็เกิดปัญหา ถ้าวาดนกจิงโจ้ มันจะไป
โล้สำเภาได้อย่างไร ถ้าวาดรูปคนมันก็ต่างที่บทเพลงกล่อมเด็กพูดถึง ช่างวาดก็
นำเรื่องนี้ไปถามผู้หลักผู้ใหญ่ ก็มีท่านหนึ่งแนะว่าให้รวมเข้าด้วยกันเลย ก็ได้ออก
มาเป็นตัวประหลาดดังกล่าว ในหลวงรัชกาล ๓ ทอดพระเนตรเห็นก็ทรงโปรด
จึงได้จิงโจ้ที่โล้สำเภาในแบบนี้มา มารูปมาให้ดู
ภาพวาดลายรดน้ำที่วัดโพธิ์ สังเกตุที่หัวเรือ
ภาพจากที่เดียวกัน ซ่อมโบสถ์เมื่อ พ.ศ.๒๕๒๕
ลบรูปเดิมทิ้งทั้งหมดแล้ววาดใหม่ กว่าจะรู้ก็สายเสียแล้ว..เศร้าครับ ๓.ในความหมายของ ทหารหญิงรักษาพระองค์สมัยรัชกาลที่ ๔ ความ
ข้อนี้ยังไม่แน่ชัดว่าทำไมถึงเรียกเช่นนี้ และใช้เรียกแต่ต้นหรือมาเรียกหลังรัชกาล
ที่ ๔ ทราบแต่ว่ารัชกาลที่ ๔ ทรงโปรดให้มีทหารหญิงขึ้นในวังดูแลความเรียบ
ร้อยในส่วนใน แต่งชุดแปลกๆ(ดังรูป)
ภาพวาดลายเส้นทหารหญิงในสมัยรัชกาลที่ ๔ นอกจากนี้เวลาข้าวของทหารหญิงยังใช้คำว่า จิงโจ้นำหน้า เวลาจะให้
อะไร เช่น “จิงโจ้กัด” แทน “วันทิยาวุธ” “จิงโจ้หยุด” แทน “บ่าอาวุธ” และ “จิง
โจ้นอน” แทน “เรียบอาวุธ” นั่นเอง
๔.ในความหมายของ สัตว์ที่มีกระเป๋าหน้าท้องที่เป็นสัตว์ประจำถิ่นของ
ทวีปออสเตรเลีย ซึ่งก็คือตัวจิงโจ้ ที่เราเข้าใจนั่นแหละครับ ก็มีเรื่องชวนฉงนให้
สงสัยว่าทำไมไทยเราถึง เจ้าตัวที่ฝรั่งเรียกว่า Kangaroo ว่า “จิงโจ้”
ไทยเรารู้จักตัว Kangaroo มาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ ๔ แต่ตอนนั้นยัง
ไม่ได้เรียกว่า “จิงโจ้” เราใช้ทัพศัพท์ว่า ”กังกูลู” เรามาเรียกเจ้าตัวนี้ว่า “จิงโจ้” ใน
สมัยรัชกาลที่ ๕ นี่เอง แต่ทำไมถึงเรียกเช่นนั้น ความข้อนี้ยังไม่แจ้งชัด เพียงแต่
สันนิฐานว่า เจ้าตัวนี้รูปร่างประหลาด ท่าทางก็ประหลาด กระโดดได้ ยืนก็โยก
ไปโยกมา ก็เลยเรียกว่า “จิงโจ้” เหมือนว่าอะไรที่ประหลาดๆ แบบนี้ เค้าจะเรียก
จิงโจ้ อย่างตัวจิงโจ้ที่ไปโล้สำเภานั่นเอง
๕.ในความหมายของ แมงมุมน้ำชนิดหนึ่งที่วิ่งอยู่บนน้ำ มีขายาวๆ เชื่อ
ว่าทุกคนคงรู้จักและเคยเห็น
๖.ในความหมายของ เครื่องห้อยเปลให้เด็กดูเล่นแบบหนึ่ง ทำด้วยไม่ไผ่
จัก เข้าใจว่าเลียนแบบมาจากแมงมุมน้ำอีกที
๗.ในความหมายของ เครื่องป้องกันใบจักรเรือไม่ให้ขยะเข้าไปติด และ
กันกระทบ ช่วยไม่ให้เพลาแกว่ง
ความโดยรวมของ “จิงโจ้” คงจบแต่เพียงนี้ หวังว่าคงเป็นสาระให้บ้างไม่
มากก็น้อยนะครับ
จากหนังสือ แกะรอยเรื่องเก่า โดย เอนก นาวิกมูล
ผู้เขียน
หัวข้อ: จิงเอยจิงโจ้ ชอบโล้สำเภา มีผัวขี้เมา... (อ่าน 4077 ครั้ง)